Ελένη Μπούκουρα - Αλταμούρα 1821 – 1900

Αυτοπροσωπογραφία της Ελένης Μπούκουρα με στολή μοναχού

Η πρώτη ελληνίδα ζωγράφος, με πολυτάραχο και τραγικό βίο πέθανε σαν σήμερα.

Γεννήθηκε το 1821 στις Σπέτσες και ήταν κόρη του αρβανίτη καραβοκύρη και πρώτου θεατρώνη της Αθήνας Γιάννη Μπούκουρα, με καταγωγή από τη Γορτυνία. Από μικρή έδειξε το ταλέντο της στη ζωγραφική και ο πατέρας της δεν της χάλασε το χατήρι. Έλαβε μαθήματα κατ' οίκον από τον ιταλό ζωγράφο Ραφαέλο Τσέκολι, καθηγητή του Σχολείου των Τεχνών, με συστατική επιστολή του οποίου συνέχισε τις σπουδές της στην Ιταλία.

Μεταμφιεσμένη σε άνδρα, με το ψευδώνυμο Χρυσίνης Μπούκουρας, παραβίασε το καλλιτεχνικό άβατο της εποχής και μαθήτευσε στο εργαστήρι του ζωγράφου και γαριβαλδινού επαναστάτη Φραντσέσκο Σαβέριο Αλταμούρα στη Νεάπολη (Νάπολι).

Η Ελένη ερωτεύθηκε τον κατά τέσσερα χρόνια μικρότερο δάσκαλό της και μαζί του απέκτησε τρία εξώγαμα παιδιά: τον Ιωάννη, τη Σοφία και τον Αλέξανδρο. Προκειμένου να νομιμοποιήσει τη σχέση της, ασπάστηκε τον καθολικισμό και τον παντρεύτηκε. Όμως, το 1857 ο σύζυγός της την εγκατέλειψε κι έφυγε με την ερωμένη του, την αγγλίδα φίλη της ζωγράφο Τζέιν Χέυ, παίρνοντας μαζί του τον μικρότερο γιο τους Αλέξανδρο.

Η Ελένη επέστρεψε στην Ελλάδα με τα άλλα δύο παιδιά της, τον Ιωάννη και τη Σοφία, και άρχισε να παραδίδει μαθήματα ζωγραφικής σε νεαρές Αθηναίες. Όμως, το 1872 η κόρη της αρρώστησε από φυματίωση και για λόγους υγείας οι δύο γυναίκες μετακόμισαν στις Σπέτσες. Τελικά, η Σοφία δεν απέφυγε το μοιραίο και πέθανε στα τέλη του 1872, σε ηλικία μόλις 18 ετών.

Το 1876 ο γιος της και ανερχόμενος ζωγράφος Ιωάννης Αλταμούρας ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην Κοπεγχάγη και επέστρεψε στην Αθήνα, γεμίζοντας με χαρά τη χαροκαμένη μάνα. Όμως, η χαρά της δεν κράτησε πολύ. Ο Ιωάννης, που διακρίθηκε για τις θαλασσογραφίες του, προσβλήθηκε και αυτός από φυματίωση και πέθανε τον Μάιο του 1878, σε ηλικία μόλις 26 ετών.

Η απώλεια των παιδιών της προκάλεσε νευρικό κλονισμό στην Ελένη και την οδήγησε στην τρέλα. Σε ηλικία 60 ετών επέστρεψε στις Σπέτσες, όπου έκαψε σχεδόν όλα τα ζωγραφικά της έργα. Πέθανε σχεδόν άγνωστη στις 19 Μαρτίου 1900 και κηδεύτηκε στο κοιμητήριο της Αγίας Άννας των Σπετσών. Αργότερα, τα οστά της, όπως και εκείνα της Σοφίας και του Ιωάννη, μεταφέρθηκαν από τους απογόνους της στο A' Νεκροταφείο Αθηνών, στον κοινό τάφο της οικογενείας Mπούκουρα - Aλταμούρα.

Η τραγική ζωή της Ελένης Μπούκουρα - Αλταμούρα έγινε το θέμα ενός μυθιστορήματος (Ρέα Γαλανάκη:«Ελένη ή ο κανένας», εκδ. Άγρα, 1998) κι ενός θεατρικού έργου (Κώστας Ασημακόπουλος «Ελένη Αλταμούρα», εκδ Δωδώνη, 2005).

ΠΗΓΗ: http://www.sansimera.gr/biographies/344#ixzz3UqyIRlqU

Blue Stockings, της Jessica Swale

Στα μέσα του 18ου αιώνα, τα κορίτσια στην Αγγλία θεωρούνταν τυχερά αν κατάφερναν να σπουδάσουν έστω και στο ελάχιστο. Μερικές νεαρές κοπέλες από πλούσιες οικογένειες είχαν γκουβερνάντες, κάποιες παρακολουθούσαν μαθήματα στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, αλλά το πρόγραμμα σπουδών περιοριζόταν σε ‘γυναικεία μαθήματα’: ράψιμο, τέχνες, ίσως γαλλικά αν ήταν τυχερές, ενώ τα αγόρια των οικογενειών μάθαιναν άλγεβρα και μετέφραζαν τον Βιργίλιο από την ηλικία των επτά. 

Η κατάσταση αυτή άρχισε να αλλάζει όταν η Έμιλυ Ντέιβις, μια πρωτοπόρος εκπαιδευτικός, ξεκίνησε μια επιτυχημένη καμπάνια προκειμένου να συμπεριληφθούν σημαντικά μαθήματα και εξετάσεις στην εκπαίδευση των γυναικών. Κατόπιν, αφού κατόρθωσε να αλλάξει το πρόγραμμα σπουδών, έστρεψε την προσοχή της στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.  Το 1869 ίδρυσε το πρώτο βρετανικό εσωτερικό κολέγιο για γυναίκες στο Χίτσιν, στην περιοχή Κέμπριτζσερ.  Εκεί, σε μία αγροικία είκοσι μίλια από το Κέμπριτζ (απόσταση που εθεωρείτο ασφαλής), δημιουργήθηκε το πρώτο πανεπιστήμιο για γυναίκες. Είχε πέντε φοιτήτριες στις οποίες δίδασκαν όποιοι λέκτορες ήταν πρόθυμοι  να διακινδυνέψουν τη φήμη τους και να διανύουν σαράντα μίλια σύνολο με το ποδήλατο για να υποστηρίξουν την προσπάθεια. Αλλά ήταν μόνο η αρχή. 

Μέχρι το 1896, το κολέγιο μεταφέρθηκε στο Γκέρτον, μόνο δύο μίλια από το Κέμπριτζ πάνω σε ένα λόφο. Όμως, παρόλο που τα κορίτσια παρακολουθούσαν το ίδιο ακριβώς πρόγραμμα σπουδών με τους άνδρες, όταν τελείωναν επέστρεφαν στο σπίτι τους με άδεια χέρια. Ενώ οι άνδρες  φορούσαν τα καπέλα και τις τήβεννους την ημέρα της αποφοίτησης, οι γυναίκες δεν είχαν το δικαίωμα να πάρουν πτυχίο. Η νέα διευθύντρια  του Γκέρτον, Ελίζαμπεθ Γουέλς, με τη βοήθεια του εκπαιδευτικού προσωπικού του κολεγίου και τις φοιτήτριες, αποφασίζει τότε να ξεκινήσει μια καμπάνια προκειμένου να κερδίσουν τα κορίτσια δικαίωμα στο πτυχίο. Σε αυτό το σημείο αρχίζει το θεατρικό έργο. 

Όσο αφορά τα ίδια τα κορίτσια, υπάρχει η τάση να συνδυάζεται η Βικτωριανή εποχή με τη συντηρητικότητα, τη σεμνότητα και τους σωστούς τρόπους. Τα κορίτσια του Γκέρτον αντιδρούν σε αυτό το καθεστώς. Ενώ ακολουθούν τους κοινωνικούς κανόνες και τις ‘ετικέτες’, το πάθος τους και η φιλοδοξία τους είναι να ξεφύγουν από τους περιορισμούς της Βικτωριανής εποχής, να αποκοπούν από τις συνεσταλμένες μητέρες τους και να κινηθούν γρήγορα προς τον 20ο αιώνα.  Είναι μαχητικές, αποφασισμένες να πετύχουν και θα επηρεάσουν σημαντικά την εποχή τους.  

Όσον αφορά τους άνδρες, θα ήταν πολύ εύκολο να υποθέσουμε ότι αυτοί που καταδικάζουν και δηλητηριάζουν την εκπαίδευση των γυναικών, όπως ο Μόντσλεϊ ή ο Λόυντ είναι απλά άκαρδοι μισογύνηδες. Αλλά δεν είναι έτσι. Αυτοί οι άνδρες εκπροσωπούν τις απόψεις που επικρατούν εκείνη την εποχή. Δεν είναι οι ‘κακοί’ της ιστορίας. Είναι ειλικρινά πεπεισμένοι ότι η υγεία της γυναίκας και το μέλλον της Βρετανίας βρίσκονται σε κίνδυνο. Προτείνω, για αρχή, να διαβάσετε το βιβλίο του Μόντσλεϊ ‘Sex in Mind and in Education’ πάνω στο οποίο βασίζονται κάποια κομμάτια του κειμένου καθώς και πολλά από τα συναισθήματα που εκδηλώνουν οι ήρωες του έργου. 


Jessica Swale

Το έργο αυτο ανέβηκε για πρώτη φορα στην Ελλάδα απο καθηγητές, μαθητές και αποφοίτους του Λεοντειου Λυκειου Νέας Σμύρνης σε μια αρκετά  "επαγγελματικη" παράσταση.