Δημήτρης Φύσσας, Ο αναγνώστης του Σαββατοκύριακου

Πρόκειται για ένα βιβλίο για τα βιβλία, για τη λόξα της λογοτεχνίας. Η πλοκή είναι απλή: μία νεαρή κοπέλα μικροαστικής καταγωγής που εργάζεται σε εταιρεία δημοσίων σχέσεων προσλαμβάνεται από μία πλούσια κυρία των βορείων προαστίων που τυφλώθηκε στο τρομοκρατικό χτύπημα του Λονδίνου ως αναγνώστρια λογοτεχνίας. Η κοπέλα δεν έχει καμία σχέση με το αντικείμενο: δεν έχει διαβάσει ποτέ της λογοτεχνία, δεν έχει πάει ποτέ σε βιβλιοπωλείο, αν και έχει τελειώσει το πανεπιστήμιο. Σιγά σιγά τη βλέπουμε να μεταμορφώνεται σε συνειδητή αναγνώστρια, να αλλάζει τον τρόπο ανάγνωσης και να μυείται στο χώρο της λογοτεχνίας.
Μου άρεσε αρκετά το βιβλίο. Κατά τη γνώμη μου πρόκειται στην ουσία για τις σκέψεις του συγγραφέα, που δίνονται άλλωστε ξεκάθαρα, για την παιδευτική δύναμη της λογοτεχνίας, αλλά και για το εκδοτικό τοπίο των ημερών μας. Είναι ένα βιβλίο που θα μπορούσαν να διαβάσουν και οι μαθητές μας, ένα ακόμα επιχείρημα στα πολλά των φιλολόγων, αν και το ότι γράφεται από έναν άνθρωπο που διατηρεί επαγγελματική σχέση με τη λογοτεχνία και τη διδασκαλία της, ως καθηγητής ιδιαίτερων μαθημάτων, μπορεί να δημιουργήσει σε κάποιους από αυτούς την εντύπωση του "πάλι τα ίδια!". Πάντως είναι ένα βιβλίο στο οποίο θα ανατρέξω σίγουρα στο μέλλον.

Περισσότερα για το βιβλίο μπορείτε να βρείτε εδώ.

Βασιλική Πέτσα, Θυμάμαι

Η νουβέλα "Θυμάμαι" της Βασιλικής Πέτσα διαβάζεται απνευστί. H κριτική αναγνώρισε σ'αυτή μια σπουδαία νέα φωνή της πεζογραφίας (για τις πολυάριθμες κριτικές μπορείτε να δείτε εδώ). Μου άρεσε πολύ η εξαιρετική εναλλαγή στη φωνή του αφηγητή που ήταν τόσο πειστικά δοσμένη. Το θέμα επίσης της παραβατικότητας των ανηλίκων προσεγγίζεται χωρίς περιττούς συναισθηματισμούς, χωρίς περιστροφές διεισδύοντας  στην ψυχοσύνθεση των προσώπων με τρόπο λιτό, χωρίς πολλά σχόλια.Ωστόσο τα κίνητρα της πράξης παραμένουν αδιαφανή και ο κεντρικός χαρακτήρας της ηρωίδας μάλλον ανολοκλήρωτος καθώς δίνεται περισσότερο μέσα από τις σιωπές της παρά από τα λόγια της. Το τέλος με άφησε κάπως ανικανοποίητη, ήθελα κάτι ακόμα. Πάντως είναι ένα βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί.

Οι εκδόσεις ΠΟΛΙΣ φαίνεται ότι κάνουν πολύ καλή δουλειά με τους νέους συγγραφείς π,χ Κάλλια Παπαδάκη, Ο ήχος τους ακάλυπτου, Χρήστος Οικονόμου, Κάτι θα γίνει θα δεις κ.ά.

Γιώργος Συμπάρδης, Ο άχρηστος Δημήτρης

"Η ιστορία μιας μακρόχρονης φιλίας ανάμεσα σε δύο άνδρες..." αναφέρει το οπισθόφυλλο. Πρόκειται, κατά τη γνώμη μου, για μια ιστορία χωρίς "ιστορία", χωρίς υπόθεση, χωρίς μύθο. Μία καταγραφή της φιλίας του αφηγητή με τον Δημήτρη, των σχέσεων τους, των περιπετειών τους αλλά πιο πολύ της περισσότερο ή λιγότερο συνηθισμένης καθημερινότητάς τους. Το βιβλίο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο πρωτοεκδόθηκε το 1998 και έγινε δεκτό με διθυραμβικές κριτικές από τους κριτικούς λογοτεχνίας. Όχι ότι διαφωνώ πως πρόκειται για ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα, με πολύ ευαίσθητη γραφή, με σεβασμό στους χαρακτήρες και με έμφαση στις λεπτές αποχρώσεις των συναισθημάτων, αλλά ... . Δεν μπορώ να πω ότι με συνάρπασε.

George Steiner, Τα μαθήματα των δασκάλων

Τη σημερινή εποχή θα την αποκαλούσα εποχή ανευλάβειας.  Οι αιτίες αυτής της θεμελιώδους αλλαγής οφείλονται στην πολιτική επανάσταση, στην κοινωνική αναταραχή (η περιβόητη «επανάσταση των μαζών» του Ορτέγκα), στον αναγκαστικό σκεπτικισμό των επιστημών. Ο θαυμασμός, πόσο μάλλον η ευλάβεια, είναι πράγματα παρωχημένα. Είμαστε εθισμένοι στον φθόνο, στη δυσφήμηση, στην εξίσωση προς τα κάτω. Τα είδωλά μας εμφανίζονται με πήλινα κεφάλια. Το θυμίαμα, οπουδήποτε ανάβει, είναι για τους αθλητές, τους ποπ σταρ, τους τρελούς για χρήμα ή τους βασιλείς τους εγκλήματος. Η διασημότητα που διαποτίζει την ύπαρξή μας μέσω των ΜΜΕ, είναι το αντίθετο της fama. Το να φοριέται κατά εκατομμύρια η φανέλα με το νούμερο του θεού του ποδοσφαίρου ή να αντιγράφεται η κόμμωση του ρομαντικού τραγουδιστή είναι το αντίθετο της μαθητείας. Αντίστοιχα, η έννοια του σοφού αγγίζει τα όρια του κωμικού. Κάθε απροκάλυπτη στροφή σε κάποια ελίτ, σε κάποια αριστοκρατία του πνεύματος, κάτι αυτονόητο για τον Μαξ Βέμπερ, κινδυνεύει με προγραφή από τον εκδημοκρατισμό του συστήματος της μαζικής κατανάλωσης. Η άσκηση ευλάβειας επιστρέφει στη μακρινή της καταγωγή από τον θρησκευτικό και τον τελετουργικό χώρο. Σε όλες τις κοσμικές, μη θρησκευτικές σχέσεις, ο κυρίαρχος τόνος, συχνά ασύστολα αμερικανικός, είναι η εριστική αναίδεια. Τα μνημεία «του αγέραστου νου», ίσως ακόμα και ο εγκέφαλός μας, είναι καλυμμένα με γκράφιτι. Ποιος πρέπει να μπει για να σηκωθούν οι φοιτητές από τη θέση τους; Plus de maitres (τέρμα οι δάσκαλοι), διαλαλούσε ένα από τα συνθήματα που ανθούσαν στους τοίχους της Σορβόνης τον Μάη του 1968.

Επιστημονισμός, φεμινισμός, μαζική δημοκρατία και τα ενημερωτικά της μέσα. Άραγε μπορούν, πρέπει να επιβιώσουν τα «μαθήματα των δασκάλων» σ’ αυτή την παλιρροϊκή επιδρομή;

Πιστεύω πως ναι, έστω και με απρόβλεπτη μεταμφίεση. Πιστεύω πως πρέπει. Η libido sciendi, η δίψα για γνώση, η λαχτάρα για κατανόηση είναι χαραγμένη σε ό,τι καλύτερο έχει ο άνθρωπος. Όπως και η κλίση του δασκάλου. Δεν υπάρχει πιο προνομιούχο επάγγελμα. Να αφυπνίζεις σ’ ένα άλλο ανθρώπινο πλάσμα δυνάμεις, όνειρα που είναι πέρα από τα δικά σου, να παρακινείς τους άλλους να αγαπήσουν αυτό που αγαπάς εσύ, να κάνεις το εσωτερικό σου παρόν δικό τους μέλλον: αυτή η τριπλή περιπέτεια δεν μοιάζει με καμιά άλλη. […] Η διδασκαλία, η καλή διδασκαλία, ακόμα και σε ένα ταπεινό επίπεδο –του απλού δασκάλου- σημαίνει να είσαι συνεργός της υπερβατικής δυνατότητας. Αυτό το εκνευριστικό παιδί στην τελευταία σειρά, έτσι και ξυπνήσει, μπορεί να γράψει τις γραμμές ή να εικάσει το θεώρημα που θα απασχολήσουν ολόκληρους αιώνες. Μια κοινωνία, όπως η κοινωνία του αχαλίνωτου κέρδους, που δεν τιμά τους δασκάλους της είναι ελαττωματική.[…]

Είδαμε πως η σχέση του δασκάλου με το μαθητή δεν είναι αλάθητη, πως η ζήλια, η ματαιοδοξία και η προδοσία παρεμβαίνουν σχεδόν αναπόφευκτα. Αλλά οι μονίμως ανανεωμένες ελπίδες αυτής της σχέσης, το ατελές θαύμα του πράγματος, μας οδηγούν στην dignitas του ατόμου, στην επιστροφή στον καλύτερο εαυτό του. Κανένα μηχανικό μέσο, οσοδήποτε δαπανηρό, κανένας υλισμός, οσοδήποτε θριαμβευτής, δεν μπορεί να σβήσει το ξημέρωμα που βιώνουμε όταν καταλαβαίνουμε έναν δάσκαλο. Αυτή η χαρά δεν απαλύνει ούτε κατ’ ελάχιστο τον θάνατο. Μας εξοργίζει όμως για τη σπατάλη τους. Δηλαδή, δεν υπάρχει χρόνος για άλλο μάθημα;

George Steiner, Τα μαθήματα των δασκάλων, (μετάφραση Σεραφείμ Βελέντζας), εκδόσεις Scripta, Αθήνα 2011, σελ.210-212. 

Σημ: οι υπογραμμίσεις είναι δικές μου

Αντρική ... Ιστορία

Η Maria Pia Ercolini, ιταλίδα γεωγράφος, κατέγραψε όλα τα ονόματα των οδών της Ρώμης. Αποτέλεσμα: μόνο 3,5% των οδωνυμικών φέρουν το όνομα μιας διάσημης γυναίκας. Δεν είναι μόνο στα σχολικά εγχειρίδια ανύπαρκτη η ιστορία των γυναικών. Από τότε ξεκίνησε στο facebook μία καμπάνια με την ονομασία "toponomastica femminile" με στόχο να αναδειχθεί το θέμα και να διορθωθεί. Το ίδιο συμβαίνει και στο Παρίσι όπου σε σύνολο 6365 οδών μόνο 166 έχουν το όνομα γυναίκας, δηλαδή 2,6%.
Στην Ιταλία (με ηγετική φυσιογνωμία τη Luisa Passerini) αλλά και αλλού έχει ήδη γίνει κατανοητό ότι η ιστορία που μαθαίναμε μέχρι τώρα είναι η ιστορία του λευκού άνδρα και έχει γίνει φανερή η ανάγκη για την ανάδειξη και των άλλων πληθυσμιακών ομάδων και της ιστορίας τους, πχ ιστορία των γυναικών ή ιστορία της παιδικής ηλικίας. Πρόκειται για νέους κλάδους της ιστορικής επιστήμης που μελετώνται σε πολλά πανεπιστήμια του κόσμου.