Α΄ φάση: Πριν από την ανάγνωση
Β. Κορνάρος, Ερωτόκριτος (Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός)
1. Σε ποια ιστορική περίοδο και σε ποια λογοτεχνική σχολή ανήκει το κείμενο; Να προσδιορίσετε τα χαρακτηριστικά τους.
2. Το απόσπασμα χωρίζεται βασικά σε δύο μέρη. Στο πρώτο κυριαρχεί ένα αίσθημα αισιοδοξίας και ευφορίας. Να το παρακολουθήσετε στη διαδοχή των εικόνων της φύσης και να επισημάνετε με ποια εκφραστικά μέσα διοχετεύεται σ’ αυτές.
3. Να συγκρίνετε τους εκφραστικούς τρόπους στο ανθολογημένο απόσπασμα του Ερωτόκριτου και στο δημοτικό τραγούδι (π.χ. παραλογές) και να ερμηνεύσετε τις διαφορές που παρατηρείτε.
Ρομαντισμός
Δ. Σολωμός, Ελεύθεροι πολιορκημένοι
Απόσπασμα 6
1. Στους δύο πρώτους στίχους τα κύρια θέματα είναι ο Έρωτας και η Άνοιξη. Με ποιες εικόνες αναπτύσσονται αυτά τα θέματα στους επόμενους στίχους του αποσπάσματος;
2. Από τα κύρια χαρακτηριστικά της πρώτης ενότητας είναι η κίνηση• πώς εκφράζεται και ποια είναι η σημασία της για το απόσπασμα;
3. Ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της δεύτερης ενότητας;
Μεταίχμιο/Συμβολισμός
Κ.Π. Καβάφης, Περιμένοντας τους βαρβάρους
1. Το ποίημα διακρίνεται για τη θεατρικότητά του. Να βρείτε τα στοιχεία που τη συνιστούν και να συζητήσετε το αισθητικό τους αποτέλεσμα.
2. Ποια είναι η λειτουργία του στίχου «Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα» και με ποια σημασία χρησιμοποιούνται οι «βάρβαροι»;
Κ.Π. Καβάφης, Ιθάκη
1. Τι είναι κατά την άποψή σας η Ιθάκη του ποιήματος;
2. Είναι αισιόδοξο ή απαισιόδοξο το μήνυμα της Ιθάκης; Να δικαιολογήσετε την άποψή σας.
3. Ο ποιητής χρησιμοποιεί στο ποίημα το β' ενικό πρόσωπο: α) Σε ποιον νομίζετε ότι απευθύνεται; β) Τι πετυχαίνει με αυτό τον εκφραστικό τρόπο;
4. Αν συγκρίνετε το ταξίδι του Ομηρικού Οδυσσέα προς την Ιθάκη με εκείνο του καβαφικού ήρωα, ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές μπορείτε να επισημάνετε;
5. Με βάση τα ποιήματα που διαβάσατε, να κάνετε έναν κατάλογο με τα βασικά γνωρίσματα της ποιητικής του Καβάφη που τον καθιστούν ποιητή sui generis.
Κ. Καρυωτάκης, Μπαλάντα στους άδοξους ποιητές των αιώνων
1. Γιατί αισθάνθηκε ο Καρυωτάκης την ανάγκη να γράψει ποιήματα για τους άδοξους ποιητές των αιώνων;
2. Ο ποιητής ακολουθεί την τεχνοτροπία του συμβολισμού και γι’ αυτό προσέχει πολύ την επεξεργασία του στίχου με στόχο την μουσικότητα και την πλούσια ομοιοκαταληξία. Μπορείτε να δικαιολογήσετε αυτήν την άποψη;
3. Με βάση όσα έχετε διδαχθεί να εντοπίσετε τις διαφορές της καρυωτακικής από την παραδοσιακή ποίηση στο περιεχόμενο και στη μορφή.
Μοντερνισμός
Γ. Σεφέρης, Επί ασπαλάθων
1. Τι επιδιώκει ο ποιητής αναφέροντας σε διαφορετικό χρόνο τα ρήματα που χρησιμοποιεί στην πρώτη στροφική ενότητα;
2. Ποιο νόημα πιστεύετε ότι έχουν τα αποσιωπητικά στον τίτλο του ποιήματος;
Γ. Ρίτσος, Ρωμιοσύνη
1. Να επισημάνετε χαρακτηριστικές εικόνες που απηχούν τον υπερρεαλιστικό τρόπο γραφής.
2. Με βάση το ποίημα και το κείμενο του Αργυρίου (από το βιβλίο καθηγητή) που ακολουθεί να συνοψίσετε τα βασικά γνωρίσματα της ποίησης του Γιάννη Ρίτσου.
Καββαδίας, Πούσι
1. Ο ποιητής βλέπει μια οπτασία που τη συμπλέκει με πραγματικές καταστάσεις και με σκέψεις του. Ποια είναι η οπτασία, ποιες είναι οι πραγματικές καταστάσεις, ποιες είναι οι σκέψεις και ποιο το περιεχόμενό τους;
Ελύτης, Στα χτήματα βαδίσαμε όλη μέρα
1. Το ποίημα ανήκει στην ποιητική συλλογή «Ήλιος ο Πρώτος», που κυκλοφόρησε κατά τη διάρκεια της κατοχής (1943), χρόνια δύσκολα για τους Έλληνες. Ωστόσο, διακατέχεται από συναίσθημα που δε συμβαδίζει με το πνεύμα της εποχής. α) Ποιο είναι αυτό το κυρίαρχο συναίσθημα και β) ποιων λογοτεχνικών ρευμάτων επιδράσεις έχουμε στο συγκεκριμένο ποίημα;
2. Γιατί ο ποιητής χρησιμοποιεί το α΄ πληθ. πρόσωπο; Τι αισθάνεται ότι εκπροσωπεί;
Σαχτούρης, «Η αποκριά»
1. Η ποίηση του Σαχτούρη χαρακτηρίζεται από τη χρήση ανάγλυφων εικόνων. Να τεκμηριώσετε τη διαπίστωση αυτή μελετώντας τις εικόνες του ποιήματος.
2. Να εικονογραφήσετε το ποίημα με πίνακες σύγχρονων Ελλήνων ζωγράφων (Σπ. Βασιλείου, Α. Φασιανός, Γ. Μόραλης κ.ά.) που θα αναζητήσετε στο διαδίκτυο. Δημιουργήστε μια παρουσίαση στο Power Point.
3. Στο βάθος του ποιήματος προβάλλει η τραγωδία του εμφυλίου πολέμου. Με ποιες λέξεις ή φράσεις ο ποιητής μεταπλάθει τις εικόνες, ώστε να εκφράζουν την εφιαλτική εποχή του;
Γ΄ φάση Μετά την ανάγνωση
1η Ομάδα
Να επισκεφθείτε τον ιστότοπο http://www.cslab.ntua.gr/~phib/hellas/kalvos.htm που περιλαμβάνει όλες τις Ωδές του Κάλβου. Κάθε μέλος της ομάδας σας να διαβάσει δύο (2) Ωδές και να συγκεντρώσει τα ρομαντικά στοιχεία της καθεμιάς. Στο τέλος να συνθέσετε στο Power Point μια παρουσίαση με όλες τις ρομαντικές επιρροές που εντοπίσατε. [Σημ.: Προσέξτε περισσότερο την Ωδή «Εις θάνατον», χαρακτηριστική περίπτωση ρομαντικού ποιήματος].
2η Ομάδα
Στα Κ.Ν.Λ. της Β’ Λυκείου και στην ενότητα «Αθηναϊκή Σχολή» να αναζητήσετε ποιήματα που ακολουθούν την τεχνοτροπία του παρνασσισμού και του συμβολισμού και να τα παρουσιάσετε στην τάξη. Επίσης, να κατατάξετε τα σύμβολα των ποιημάτων αυτών ανάλογα με το είδος τους: αντικείμενα, φυσικά φαινόμενα, εικόνες, ήχοι.
3η Ομάδα
α. Ο Κ. Καβάφης έγραψε για πρώτη φορά το ποίημα ΦΩΝΑΙ ΓΛΥΚΕΙΑΙ το 1894, ακολουθώντας τους κανόνες της παραδοσιακής ποίησης. 10 χρόνια αργότερα, τον Αύγουστο του 1904 το δημοσίευσε εκ νέου, με τον τίτλο ΦΩΝΕΣ. Αφού διαβάσετε παράλληλα τα δύο ποιήματα, να επισημάνετε τα στοιχεία που αφαίρεσε ο Καβάφης ξαναγράφοντας το «Φωνές»; Ποια αντικατέστησε και ποια πρόσθεσε; Ποιο από τα δύο θεωρείτε αντιπροσωπευτικότερο του Αλεξανδρινού ποιητή και γιατί;
Φωναί γλυκείαι
Είν’ αι γλυκύτεραι φωναί όσαι διά παντός
εσίγησαν, όσαι εντός
καρδίας μόνον λυπηράς πενθίμως αντηχούσιν.
Εν τοις ονείροις έρχονται δειλαί και ταπειναί
αι μελαγχολικαί φωναί,
και φέρουν εις την μνήμην μας την τόσον ασθενή
αποθανόντας ακριβούς, ους κρύα κρύα γη
καλύπτει, και δι’ ους αυγή
ποτέ δεν λάμπει γελαστή, ανοίξεις δεν ανθούσιν.
Στενάζουν αι μελωδικαί φωναί• κ’ εν τη ψυχή
η πρώτη ποίησις ηχεί
του βίου μας — ως μουσική, την νύκτα, μακρυνή.
Φωνές
Ιδανικές φωνές κι αγαπημένες
εκείνων που πεθάναν, ή εκείνων που είναι
για μας χαμένοι σαν τους πεθαμένους.
Κάποτε μες στα όνειρά μας ομιλούνε•
κάποτε μες στην σκέψι τες ακούει το μυαλό.
Και με τον ήχο των για μια στιγμή επιστρέφουν
ήχοι από την πρώτη ποίησι της ζωής μας —
σα μουσική, την νύχτα, μακρυνή, που σβύνει.
β. Να βρείτε στο youtube ποιήματα του Καβάφη και του Καρυωτάκη που έχουν μελοποιηθεί. Να φτιάξετε σε ένα ηλεκτρονικό αρχείο μια βάση δεδομένων με τα μελοποιημένα ποιήματα (τίτλοι και δημιουργοί) και δύο φακέλους (με τίτλο «Καβάφης» και «Καρυωτάκης», αντίστοιχα) στους οποίους θα αποθηκεύσετε μελοποιημένα ποιήματα που σας αρέσουν.
4η Ομάδα
Ο υπερρεαλισμός, ως επαναστατικό καλλιτεχνικό κίνημα, αναπτύχθηκε στα χρόνια του Μεσοπολέμου. Κύριο σύνθημά του υπήρξε το «Να αλλάξουμε τη ζωή» (Α. Ρεμπώ). Ποια κοινά χαρακτηριστικά εντοπίζετε ανάμεσα στα χρόνια του Μεσοπολέμου και το σύνθημα των υπερρεαλιστών με τη σύγχρονη εποχή και τα συνθήματα-graffiti που συναντούμε συχνά; Να συμβουλευθείτε το περυσινό βιβλίο της Ιστορίας σας και να συγγράψετε ένα κείμενο περίπου 300 λέξεων στο οποίο να αναφέρετε αυτά τα κοινά γνωρίσματα. Να το συνοδεύσετε με φωτογραφίες από συνθήματα-graffiti είτε της περιοχής μας είτε από αντίστοιχες εικόνες που θα ανασύρετε από το διαδίκτυο.
5η Ομάδα
Να διαβάσετε όποια ποιήματα θέλετε από τους ποιητές, Σολωμό, Παλαμά, Καρυωτάκη, Καβάφη, Σεφέρη, Ελύτη, Ρίτσο, Εγγονόπουλο, Σαχτούρη και να τα κατατάξετε σε μια σειρά ανάλογα με το βαθμό του άλογου στοιχείου. Να δικαιολογήσετε την κατάταξή σας.
Βιβλιογραφία - Δικτυογραφία
Βιβλία Εκπαιδευτικού για τα Κ.Ν.Λ. Α΄Β΄Γ΄Λυκείου
Βιβλία Μαθητή Α΄Β΄Γ΄Λυκείου
Πρόταση διδασκαλίας της Αικατερίνης Προκοπίου
http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/document/file.php/DSGL-A111/%CE%95%CF%80%CE%B9%CE%BC%CE%BF%CF%81%CF%86%CF%89%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C%20%CE%A5%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CF%8C/Senario1_paradosi_modernismos.pdf
Πρόταση διδασκαλίας της Πολ. Μοίρα http://fotodendro.blogspot.com/2011/12/blog-post_06.html
Πρόταση διδασκαλίας των Δημ. Χριστόπουλου και Ελ. Πατσιατζή http://dimichri65.blogspot.com/2011/12/blog-post_16.html
- Τι είναι ποίηση; Ποια ποιήματα γνωρίζετε; Πόσους τίτλους και πόσους ποιητές μπορείτε να θυμηθείτε; Μπορείτε να απαγγείλετε κάποιο απόσπασμα;
1. α) Γιώργος Σαραντής «Δεν είναι η ποίηση»
δεν είναι η ποίηση
κλειστός τόπος για ονειροπόληση
φέρνει τη νήπια αίσθηση της πρώτης χαραυγής
κι είναι η συμφιλίωση ενάντιων πραγμάτων
αυτό που δένει το Θεό
με το εφήμερο
το στήθος με τη λησμονιά
το βίο τον ανθρώπινο
με τη δικαιοσύνη
δεν είναι η ποίηση
κλειστός τόπος για ονειροπόληση
είναι το άλλο νόημα των πραγμάτων.
β) Γεωργία Μπηλιώνα, ( μαθήτρια, Γενικό Λύκειο Κερατέας) Χτύπος Ζωής
Κι είναι η ποίηση της ψυχής μου προβάδισμα
Κάθε λέξη, κάθε στίχος
-ήχος μικρός-
που διώχνει το έρεβος και φέρνει το φως.
Ένα μακρύ, αέναο μονοπάτι
που ίσως οδηγεί στην ελπίδα
-ίσως και όχι. . .
Μια μυστική συνομωσία είναι η ποίηση
που βρίσκεται κάτω απ’ τη σκιά γερασμένων λουλουδιών
περιμένοντας να την τυλίξει
η αίγλη της φαντασίας.
Και σαν κοιμάμαι
και σαν ξυπνώ
τη βλέπω να χτυπά το ρόπτρο της ζωής μου
έτοιμη να με οδηγήσει
σε άγνωστα μέρη
-ίσως και όχι. . .
σε μέρη που ίσως τα μάτια μας ποτέ να μην αγγίξουν
γιατί το άγνωστο και το δυσπρόσιτο
κυκλώνουν τη ζωή μας.
Μέχρι να την αγγίξει ο ήλιος. . .
γ )Μονάχα με την ποίηση, Τάκης Βαρβιτσιώτης,
Μονάχα με την ποίηση
Δε θα χαθούν ποτέ
Τα μεγάλα ιστιοφόρα της αυγής
Ούτε τα φώτα ούτε η χαρά
Ούτε τα δέντρα ούτε η νύχτα
Μονάχα με την ποίηση
Θα 'μαστε ακόμα ικανοί
Να βλέπουμε και ν' αγαπούμε
Να ονομάζουμε τα πράγματα
Με τις πιο καθημερινές λέξεις
Να λέμε το ψωμί ψωμί τη σκάφη σκάφη
Και μ' ένα βλέμμα να οδηγούμαστε
Σε μιαν αλήθεια οριστική
Μονάχα με την ποίηση
Θα μεγαλώσουνε τα στάχυα
Και τα στήθη των κοριτσιών
Το ποτάμι θ' απομείνει ποτάμι
Η θάλασσα θάλασσα
Κι ο ουρανός ουρανός
Μονάχα με την ποίηση
Θ' ανακαλύψουμε ξανά τ' αστέρια
Μέσα στις καπνοδόχες
Κι όλη τη θλίψη που ενδημεί
Στο βάθος των ματιών
Και θα μπορέσουμε να ξαναβρούμε
Το γενέθλιο χωριό μας
Παραχωμένο μες στα χιόνια
Μονάχα με την ποίηση
Θ' ανακαλύψουμε ξανά τον έρωτα
Και πατώντας από κλωνί σε κλωνί
Κι από ελπίδα σ' ελπίδα
Θα εγκαθιδρύσουμε
Την αγνή βασιλεία των φτερών
Από τη συλλογή Καλειδοσκόπιο (1983)
2. Τι είναι η Ποίηση για τους ποιητές
Για το Νάσο Βαγενά: «Το ποίημα είναι ένα νησί. Μπορείς να πας σ’ αυτό με πλοίο. Το ζήτημα είναι αν μπορείς να πας κολυμπώντας»
Για τον Ελύτη: « Αυτό είναι στο βάθος η ποίηση, η τέχνη να οδηγείσαι και να φτάνεις προς αυτό που σε υπερβαίνει, να γίνεσαι άνεμος για τον χαρταετό και χαρταετός για τον άνεμο, ακόμα κι όταν ουρανός δεν υπάρχει. Δεν παίζω με τα λόγια. Μιλώ για την κίνηση που ανακαλύπτει κανεί/ να σημειώνεται μέσα στη στιγμή, όταν καταφέρνει να την ανοίξει και να της δώσει διάρκεια». Αλλά και: «Η ποίηση είναι το άλλο πρόσωπο της υπερηφάνειας».
- Για τον Εμπειρίκο: «Η Ποίησις είναι ανάπτυξις στίλβοντος ποδη¬λάτου».
- Για το Νίκο Καρούζο: «Ποτέ στ’ αλήθεια δεν το ’μαθα/ τι είναι τα ποιήματα./Είναι πληγώματα/ίν’ ομοιώματα/ φενάκη/ φρεναπάτη;/ Φρενάρισμα ίσως; /ταραχώδη κύματα; /τί είναι τα ποιήματα;/ Είν’ εκδορές απλά γδαρσίματα;/ είναι σκαψίματα;/ Είναι ιώδιο;/ Είναι φάρμακα;/ είναι γάζες επίδεσμοι/ παρηγόρια ή διαλείμματα;/ Πολλοί τα βαλσαμώνουν ως μηνύματα./Εγώ τα λέω ενθύμια φρίκης».
- Για τον Καρυωτά¬κη: «Μας διώχνουνε τα πράγματα κι η ποίησις/ είναι το καταφύγιο που φθονούμε».
- Για το Λειβαδίτη: «Η ποίηση είναι ένα αίνιγμα από συνηθισμένα λόγια» Αλλά και «… ένα παιχνίδι / που τα χάνεις όλα/ για να κερδίσεις ίσως / ένα άπιαστο αστέρι».
- Για τον Παυλόπουλο η Ποίη¬ση είναι ένα εί¬δωλο άπιαστο: «Μια πόρτα ανοιχτή, για την οποία αιώνες τώρα/φτιάχνονται ατέλειωτες αρμαθιές αντικλείδια».
- Για το Σαραντάρη: «Η ποίηση είναι / εκείνος ο εαυτός μας/ που δεν κοιμάται ποτέ»
- Για το Σαχτούρη: «Λανθάνουσα κοινή ανθρώπινη ανάγκη για ουρανό».
- Για το Σεφέρη: «Η Ποίηση έχει τις ρίζες της στην αν¬θρώπινη ανάσα», «Το χρυσό δίχτυ,/ όπου τα πράγματα σπαρταρούν/ σαν ψάρια» και «Είναι πολλά παιδιά πολλών ανθρώπων τα λόγια μας».
● ανάγνωση, ακρόαση μαγνητοφωνημένων και μελοποιημένων ποιημάτων και κατάταξή τους σε μία σειρά από το πιο παραδοσιακό στο πιο μοντέρνο.
Β. Κορνάρος, Ερωτόκριτος
http://www.youtube.com/watch?v=bq-EgFIWzZ0&feature=related
http://www.snhell.gr/
Δ. Σολωμός, Ελεύθεροι πολιορκημένοι, Σχεδίασμα Β’
http://www.youtube.com/watch?v=eshpMdgfIvs&feature=related
http://www.snhell.gr/
Λ. Μαβίλης, Λήθη
http://www.snhell.gr/
http://www.youtube.com/watch?v=n-C_mNq0nnY&feature=related
Κ.Π. Καβάφης, Ιθάκη
http://www.snhell.gr/lections/content.asp?id=52&author_id=60&page=anthology
Ο. Ελύτης, Η Μαρίνα των βράχων
http://www.youtube.com/watch?v=mOOFcxm0L7E&feature=related
δεν είναι η ποίηση
κλειστός τόπος για ονειροπόληση
φέρνει τη νήπια αίσθηση της πρώτης χαραυγής
κι είναι η συμφιλίωση ενάντιων πραγμάτων
αυτό που δένει το Θεό
με το εφήμερο
το στήθος με τη λησμονιά
το βίο τον ανθρώπινο
με τη δικαιοσύνη
δεν είναι η ποίηση
κλειστός τόπος για ονειροπόληση
είναι το άλλο νόημα των πραγμάτων.
β) Γεωργία Μπηλιώνα, ( μαθήτρια, Γενικό Λύκειο Κερατέας) Χτύπος Ζωής
Κι είναι η ποίηση της ψυχής μου προβάδισμα
Κάθε λέξη, κάθε στίχος
-ήχος μικρός-
που διώχνει το έρεβος και φέρνει το φως.
Ένα μακρύ, αέναο μονοπάτι
που ίσως οδηγεί στην ελπίδα
-ίσως και όχι. . .
Μια μυστική συνομωσία είναι η ποίηση
που βρίσκεται κάτω απ’ τη σκιά γερασμένων λουλουδιών
περιμένοντας να την τυλίξει
η αίγλη της φαντασίας.
Και σαν κοιμάμαι
και σαν ξυπνώ
τη βλέπω να χτυπά το ρόπτρο της ζωής μου
έτοιμη να με οδηγήσει
σε άγνωστα μέρη
-ίσως και όχι. . .
σε μέρη που ίσως τα μάτια μας ποτέ να μην αγγίξουν
γιατί το άγνωστο και το δυσπρόσιτο
κυκλώνουν τη ζωή μας.
Μέχρι να την αγγίξει ο ήλιος. . .
γ )Μονάχα με την ποίηση, Τάκης Βαρβιτσιώτης,
Μονάχα με την ποίηση
Δε θα χαθούν ποτέ
Τα μεγάλα ιστιοφόρα της αυγής
Ούτε τα φώτα ούτε η χαρά
Ούτε τα δέντρα ούτε η νύχτα
Μονάχα με την ποίηση
Θα 'μαστε ακόμα ικανοί
Να βλέπουμε και ν' αγαπούμε
Να ονομάζουμε τα πράγματα
Με τις πιο καθημερινές λέξεις
Να λέμε το ψωμί ψωμί τη σκάφη σκάφη
Και μ' ένα βλέμμα να οδηγούμαστε
Σε μιαν αλήθεια οριστική
Μονάχα με την ποίηση
Θα μεγαλώσουνε τα στάχυα
Και τα στήθη των κοριτσιών
Το ποτάμι θ' απομείνει ποτάμι
Η θάλασσα θάλασσα
Κι ο ουρανός ουρανός
Μονάχα με την ποίηση
Θ' ανακαλύψουμε ξανά τ' αστέρια
Μέσα στις καπνοδόχες
Κι όλη τη θλίψη που ενδημεί
Στο βάθος των ματιών
Και θα μπορέσουμε να ξαναβρούμε
Το γενέθλιο χωριό μας
Παραχωμένο μες στα χιόνια
Μονάχα με την ποίηση
Θ' ανακαλύψουμε ξανά τον έρωτα
Και πατώντας από κλωνί σε κλωνί
Κι από ελπίδα σ' ελπίδα
Θα εγκαθιδρύσουμε
Την αγνή βασιλεία των φτερών
Από τη συλλογή Καλειδοσκόπιο (1983)
2. Τι είναι η Ποίηση για τους ποιητές
Για το Νάσο Βαγενά: «Το ποίημα είναι ένα νησί. Μπορείς να πας σ’ αυτό με πλοίο. Το ζήτημα είναι αν μπορείς να πας κολυμπώντας»
Για τον Ελύτη: « Αυτό είναι στο βάθος η ποίηση, η τέχνη να οδηγείσαι και να φτάνεις προς αυτό που σε υπερβαίνει, να γίνεσαι άνεμος για τον χαρταετό και χαρταετός για τον άνεμο, ακόμα κι όταν ουρανός δεν υπάρχει. Δεν παίζω με τα λόγια. Μιλώ για την κίνηση που ανακαλύπτει κανεί/ να σημειώνεται μέσα στη στιγμή, όταν καταφέρνει να την ανοίξει και να της δώσει διάρκεια». Αλλά και: «Η ποίηση είναι το άλλο πρόσωπο της υπερηφάνειας».
- Για τον Εμπειρίκο: «Η Ποίησις είναι ανάπτυξις στίλβοντος ποδη¬λάτου».
- Για το Νίκο Καρούζο: «Ποτέ στ’ αλήθεια δεν το ’μαθα/ τι είναι τα ποιήματα./Είναι πληγώματα/ίν’ ομοιώματα/ φενάκη/ φρεναπάτη;/ Φρενάρισμα ίσως; /ταραχώδη κύματα; /τί είναι τα ποιήματα;/ Είν’ εκδορές απλά γδαρσίματα;/ είναι σκαψίματα;/ Είναι ιώδιο;/ Είναι φάρμακα;/ είναι γάζες επίδεσμοι/ παρηγόρια ή διαλείμματα;/ Πολλοί τα βαλσαμώνουν ως μηνύματα./Εγώ τα λέω ενθύμια φρίκης».
- Για τον Καρυωτά¬κη: «Μας διώχνουνε τα πράγματα κι η ποίησις/ είναι το καταφύγιο που φθονούμε».
- Για το Λειβαδίτη: «Η ποίηση είναι ένα αίνιγμα από συνηθισμένα λόγια» Αλλά και «… ένα παιχνίδι / που τα χάνεις όλα/ για να κερδίσεις ίσως / ένα άπιαστο αστέρι».
- Για τον Παυλόπουλο η Ποίη¬ση είναι ένα εί¬δωλο άπιαστο: «Μια πόρτα ανοιχτή, για την οποία αιώνες τώρα/φτιάχνονται ατέλειωτες αρμαθιές αντικλείδια».
- Για το Σαραντάρη: «Η ποίηση είναι / εκείνος ο εαυτός μας/ που δεν κοιμάται ποτέ»
- Για το Σαχτούρη: «Λανθάνουσα κοινή ανθρώπινη ανάγκη για ουρανό».
- Για το Σεφέρη: «Η Ποίηση έχει τις ρίζες της στην αν¬θρώπινη ανάσα», «Το χρυσό δίχτυ,/ όπου τα πράγματα σπαρταρούν/ σαν ψάρια» και «Είναι πολλά παιδιά πολλών ανθρώπων τα λόγια μας».
● ανάγνωση, ακρόαση μαγνητοφωνημένων και μελοποιημένων ποιημάτων και κατάταξή τους σε μία σειρά από το πιο παραδοσιακό στο πιο μοντέρνο.
Β. Κορνάρος, Ερωτόκριτος
http://www.youtube.com/watch?v=bq-EgFIWzZ0&feature=related
http://www.snhell.gr/
Δ. Σολωμός, Ελεύθεροι πολιορκημένοι, Σχεδίασμα Β’
http://www.youtube.com/watch?v=eshpMdgfIvs&feature=related
http://www.snhell.gr/
Λ. Μαβίλης, Λήθη
http://www.snhell.gr/
http://www.youtube.com/watch?v=n-C_mNq0nnY&feature=related
Κ.Π. Καβάφης, Ιθάκη
http://www.snhell.gr/lections/content.asp?id=52&author_id=60&page=anthology
Ο. Ελύτης, Η Μαρίνα των βράχων
http://www.youtube.com/watch?v=mOOFcxm0L7E&feature=related
- Τι είναι αυτό που κάνει ένα ποίημα παραδοσιακό και τι μοντέρνο; Ποιες από τις βασικές έννοιες της ποίησης γνωρίζετε;
στροφή
στίχος
μέτρο
ομοιοκαταληξία
θέματα
μοτίβα
λυρισμός
δραματικότητα
έλλογη νοηματική αλληλουχία
Β΄ Φάση: Κυρίως ανάγνωση
(α) Η ολομέλεια της τάξης μελετά ένα παραδοσιακό και ένα μοντέρνο ποίημα (Λ. Μαβίλης, Μούχρωμα-Γ. Ρίτσος, Ο τόπος μας) και συμπληρώνει πίνακα με τα βασικά χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της μοντέρνας ποίησης.
Παραδοσιακή ποίηση Μοντέρνα ποίηση
(β) Όλα τα παρακάτω ποιήματα θα μελετηθούν στην ολομέλεια της τάξης. Κάθε μαθητής επιλέγει μία από τις προτεινόμενες εργασίες(μικρής έκτασης) σε όποιο ποίημα θέλει και την παραδίδει στο τέλος της επεξεργασίας του κάθε ποιήματος.
(γ) Η τάξη χωρίζεται σε ομάδες. Κάθε ομάδα επιλέγει μία από τις εργασίες της μεταναγνωστικής φάσης.
Κρητική λογοτεχνίαστίχος
μέτρο
ομοιοκαταληξία
θέματα
μοτίβα
λυρισμός
δραματικότητα
έλλογη νοηματική αλληλουχία
Β΄ Φάση: Κυρίως ανάγνωση
(α) Η ολομέλεια της τάξης μελετά ένα παραδοσιακό και ένα μοντέρνο ποίημα (Λ. Μαβίλης, Μούχρωμα-Γ. Ρίτσος, Ο τόπος μας) και συμπληρώνει πίνακα με τα βασικά χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της μοντέρνας ποίησης.
Παραδοσιακή ποίηση Μοντέρνα ποίηση
(β) Όλα τα παρακάτω ποιήματα θα μελετηθούν στην ολομέλεια της τάξης. Κάθε μαθητής επιλέγει μία από τις προτεινόμενες εργασίες(μικρής έκτασης) σε όποιο ποίημα θέλει και την παραδίδει στο τέλος της επεξεργασίας του κάθε ποιήματος.
(γ) Η τάξη χωρίζεται σε ομάδες. Κάθε ομάδα επιλέγει μία από τις εργασίες της μεταναγνωστικής φάσης.
Β. Κορνάρος, Ερωτόκριτος (Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός)
1. Σε ποια ιστορική περίοδο και σε ποια λογοτεχνική σχολή ανήκει το κείμενο; Να προσδιορίσετε τα χαρακτηριστικά τους.
2. Το απόσπασμα χωρίζεται βασικά σε δύο μέρη. Στο πρώτο κυριαρχεί ένα αίσθημα αισιοδοξίας και ευφορίας. Να το παρακολουθήσετε στη διαδοχή των εικόνων της φύσης και να επισημάνετε με ποια εκφραστικά μέσα διοχετεύεται σ’ αυτές.
3. Να συγκρίνετε τους εκφραστικούς τρόπους στο ανθολογημένο απόσπασμα του Ερωτόκριτου και στο δημοτικό τραγούδι (π.χ. παραλογές) και να ερμηνεύσετε τις διαφορές που παρατηρείτε.
Ρομαντισμός
Δ. Σολωμός, Ελεύθεροι πολιορκημένοι
Απόσπασμα 6
1. Στους δύο πρώτους στίχους τα κύρια θέματα είναι ο Έρωτας και η Άνοιξη. Με ποιες εικόνες αναπτύσσονται αυτά τα θέματα στους επόμενους στίχους του αποσπάσματος;
2. Από τα κύρια χαρακτηριστικά της πρώτης ενότητας είναι η κίνηση• πώς εκφράζεται και ποια είναι η σημασία της για το απόσπασμα;
3. Ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της δεύτερης ενότητας;
Μεταίχμιο/Συμβολισμός
Κ.Π. Καβάφης, Περιμένοντας τους βαρβάρους
1. Το ποίημα διακρίνεται για τη θεατρικότητά του. Να βρείτε τα στοιχεία που τη συνιστούν και να συζητήσετε το αισθητικό τους αποτέλεσμα.
2. Ποια είναι η λειτουργία του στίχου «Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα» και με ποια σημασία χρησιμοποιούνται οι «βάρβαροι»;
Κ.Π. Καβάφης, Ιθάκη
1. Τι είναι κατά την άποψή σας η Ιθάκη του ποιήματος;
2. Είναι αισιόδοξο ή απαισιόδοξο το μήνυμα της Ιθάκης; Να δικαιολογήσετε την άποψή σας.
3. Ο ποιητής χρησιμοποιεί στο ποίημα το β' ενικό πρόσωπο: α) Σε ποιον νομίζετε ότι απευθύνεται; β) Τι πετυχαίνει με αυτό τον εκφραστικό τρόπο;
4. Αν συγκρίνετε το ταξίδι του Ομηρικού Οδυσσέα προς την Ιθάκη με εκείνο του καβαφικού ήρωα, ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές μπορείτε να επισημάνετε;
5. Με βάση τα ποιήματα που διαβάσατε, να κάνετε έναν κατάλογο με τα βασικά γνωρίσματα της ποιητικής του Καβάφη που τον καθιστούν ποιητή sui generis.
Κ. Καρυωτάκης, Μπαλάντα στους άδοξους ποιητές των αιώνων
1. Γιατί αισθάνθηκε ο Καρυωτάκης την ανάγκη να γράψει ποιήματα για τους άδοξους ποιητές των αιώνων;
2. Ο ποιητής ακολουθεί την τεχνοτροπία του συμβολισμού και γι’ αυτό προσέχει πολύ την επεξεργασία του στίχου με στόχο την μουσικότητα και την πλούσια ομοιοκαταληξία. Μπορείτε να δικαιολογήσετε αυτήν την άποψη;
3. Με βάση όσα έχετε διδαχθεί να εντοπίσετε τις διαφορές της καρυωτακικής από την παραδοσιακή ποίηση στο περιεχόμενο και στη μορφή.
Μοντερνισμός
Γ. Σεφέρης, Επί ασπαλάθων
1. Τι επιδιώκει ο ποιητής αναφέροντας σε διαφορετικό χρόνο τα ρήματα που χρησιμοποιεί στην πρώτη στροφική ενότητα;
2. Ποιο νόημα πιστεύετε ότι έχουν τα αποσιωπητικά στον τίτλο του ποιήματος;
Γ. Ρίτσος, Ρωμιοσύνη
1. Να επισημάνετε χαρακτηριστικές εικόνες που απηχούν τον υπερρεαλιστικό τρόπο γραφής.
2. Με βάση το ποίημα και το κείμενο του Αργυρίου (από το βιβλίο καθηγητή) που ακολουθεί να συνοψίσετε τα βασικά γνωρίσματα της ποίησης του Γιάννη Ρίτσου.
Καββαδίας, Πούσι
1. Ο ποιητής βλέπει μια οπτασία που τη συμπλέκει με πραγματικές καταστάσεις και με σκέψεις του. Ποια είναι η οπτασία, ποιες είναι οι πραγματικές καταστάσεις, ποιες είναι οι σκέψεις και ποιο το περιεχόμενό τους;
Ελύτης, Στα χτήματα βαδίσαμε όλη μέρα
1. Το ποίημα ανήκει στην ποιητική συλλογή «Ήλιος ο Πρώτος», που κυκλοφόρησε κατά τη διάρκεια της κατοχής (1943), χρόνια δύσκολα για τους Έλληνες. Ωστόσο, διακατέχεται από συναίσθημα που δε συμβαδίζει με το πνεύμα της εποχής. α) Ποιο είναι αυτό το κυρίαρχο συναίσθημα και β) ποιων λογοτεχνικών ρευμάτων επιδράσεις έχουμε στο συγκεκριμένο ποίημα;
2. Γιατί ο ποιητής χρησιμοποιεί το α΄ πληθ. πρόσωπο; Τι αισθάνεται ότι εκπροσωπεί;
Σαχτούρης, «Η αποκριά»
1. Η ποίηση του Σαχτούρη χαρακτηρίζεται από τη χρήση ανάγλυφων εικόνων. Να τεκμηριώσετε τη διαπίστωση αυτή μελετώντας τις εικόνες του ποιήματος.
2. Να εικονογραφήσετε το ποίημα με πίνακες σύγχρονων Ελλήνων ζωγράφων (Σπ. Βασιλείου, Α. Φασιανός, Γ. Μόραλης κ.ά.) που θα αναζητήσετε στο διαδίκτυο. Δημιουργήστε μια παρουσίαση στο Power Point.
3. Στο βάθος του ποιήματος προβάλλει η τραγωδία του εμφυλίου πολέμου. Με ποιες λέξεις ή φράσεις ο ποιητής μεταπλάθει τις εικόνες, ώστε να εκφράζουν την εφιαλτική εποχή του;
Γ΄ φάση Μετά την ανάγνωση
1η Ομάδα
Να επισκεφθείτε τον ιστότοπο http://www.cslab.ntua.gr/~phib/hellas/kalvos.htm που περιλαμβάνει όλες τις Ωδές του Κάλβου. Κάθε μέλος της ομάδας σας να διαβάσει δύο (2) Ωδές και να συγκεντρώσει τα ρομαντικά στοιχεία της καθεμιάς. Στο τέλος να συνθέσετε στο Power Point μια παρουσίαση με όλες τις ρομαντικές επιρροές που εντοπίσατε. [Σημ.: Προσέξτε περισσότερο την Ωδή «Εις θάνατον», χαρακτηριστική περίπτωση ρομαντικού ποιήματος].
2η Ομάδα
Στα Κ.Ν.Λ. της Β’ Λυκείου και στην ενότητα «Αθηναϊκή Σχολή» να αναζητήσετε ποιήματα που ακολουθούν την τεχνοτροπία του παρνασσισμού και του συμβολισμού και να τα παρουσιάσετε στην τάξη. Επίσης, να κατατάξετε τα σύμβολα των ποιημάτων αυτών ανάλογα με το είδος τους: αντικείμενα, φυσικά φαινόμενα, εικόνες, ήχοι.
3η Ομάδα
α. Ο Κ. Καβάφης έγραψε για πρώτη φορά το ποίημα ΦΩΝΑΙ ΓΛΥΚΕΙΑΙ το 1894, ακολουθώντας τους κανόνες της παραδοσιακής ποίησης. 10 χρόνια αργότερα, τον Αύγουστο του 1904 το δημοσίευσε εκ νέου, με τον τίτλο ΦΩΝΕΣ. Αφού διαβάσετε παράλληλα τα δύο ποιήματα, να επισημάνετε τα στοιχεία που αφαίρεσε ο Καβάφης ξαναγράφοντας το «Φωνές»; Ποια αντικατέστησε και ποια πρόσθεσε; Ποιο από τα δύο θεωρείτε αντιπροσωπευτικότερο του Αλεξανδρινού ποιητή και γιατί;
Φωναί γλυκείαι
Είν’ αι γλυκύτεραι φωναί όσαι διά παντός
εσίγησαν, όσαι εντός
καρδίας μόνον λυπηράς πενθίμως αντηχούσιν.
Εν τοις ονείροις έρχονται δειλαί και ταπειναί
αι μελαγχολικαί φωναί,
και φέρουν εις την μνήμην μας την τόσον ασθενή
αποθανόντας ακριβούς, ους κρύα κρύα γη
καλύπτει, και δι’ ους αυγή
ποτέ δεν λάμπει γελαστή, ανοίξεις δεν ανθούσιν.
Στενάζουν αι μελωδικαί φωναί• κ’ εν τη ψυχή
η πρώτη ποίησις ηχεί
του βίου μας — ως μουσική, την νύκτα, μακρυνή.
Φωνές
Ιδανικές φωνές κι αγαπημένες
εκείνων που πεθάναν, ή εκείνων που είναι
για μας χαμένοι σαν τους πεθαμένους.
Κάποτε μες στα όνειρά μας ομιλούνε•
κάποτε μες στην σκέψι τες ακούει το μυαλό.
Και με τον ήχο των για μια στιγμή επιστρέφουν
ήχοι από την πρώτη ποίησι της ζωής μας —
σα μουσική, την νύχτα, μακρυνή, που σβύνει.
β. Να βρείτε στο youtube ποιήματα του Καβάφη και του Καρυωτάκη που έχουν μελοποιηθεί. Να φτιάξετε σε ένα ηλεκτρονικό αρχείο μια βάση δεδομένων με τα μελοποιημένα ποιήματα (τίτλοι και δημιουργοί) και δύο φακέλους (με τίτλο «Καβάφης» και «Καρυωτάκης», αντίστοιχα) στους οποίους θα αποθηκεύσετε μελοποιημένα ποιήματα που σας αρέσουν.
4η Ομάδα
Ο υπερρεαλισμός, ως επαναστατικό καλλιτεχνικό κίνημα, αναπτύχθηκε στα χρόνια του Μεσοπολέμου. Κύριο σύνθημά του υπήρξε το «Να αλλάξουμε τη ζωή» (Α. Ρεμπώ). Ποια κοινά χαρακτηριστικά εντοπίζετε ανάμεσα στα χρόνια του Μεσοπολέμου και το σύνθημα των υπερρεαλιστών με τη σύγχρονη εποχή και τα συνθήματα-graffiti που συναντούμε συχνά; Να συμβουλευθείτε το περυσινό βιβλίο της Ιστορίας σας και να συγγράψετε ένα κείμενο περίπου 300 λέξεων στο οποίο να αναφέρετε αυτά τα κοινά γνωρίσματα. Να το συνοδεύσετε με φωτογραφίες από συνθήματα-graffiti είτε της περιοχής μας είτε από αντίστοιχες εικόνες που θα ανασύρετε από το διαδίκτυο.
5η Ομάδα
Να διαβάσετε όποια ποιήματα θέλετε από τους ποιητές, Σολωμό, Παλαμά, Καρυωτάκη, Καβάφη, Σεφέρη, Ελύτη, Ρίτσο, Εγγονόπουλο, Σαχτούρη και να τα κατατάξετε σε μια σειρά ανάλογα με το βαθμό του άλογου στοιχείου. Να δικαιολογήσετε την κατάταξή σας.
Βιβλιογραφία - Δικτυογραφία
Βιβλία Εκπαιδευτικού για τα Κ.Ν.Λ. Α΄Β΄Γ΄Λυκείου
Βιβλία Μαθητή Α΄Β΄Γ΄Λυκείου
Πρόταση διδασκαλίας της Αικατερίνης Προκοπίου
http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/document/file.php/DSGL-A111/%CE%95%CF%80%CE%B9%CE%BC%CE%BF%CF%81%CF%86%CF%89%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C%20%CE%A5%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CF%8C/Senario1_paradosi_modernismos.pdf
Πρόταση διδασκαλίας της Πολ. Μοίρα http://fotodendro.blogspot.com/2011/12/blog-post_06.html
Πρόταση διδασκαλίας των Δημ. Χριστόπουλου και Ελ. Πατσιατζή http://dimichri65.blogspot.com/2011/12/blog-post_16.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου